Szersze informacje
Zamek w Rzeszowie wzniesiony został w latach 1902 – 1906 w miejscu dawnego Zamku Lubomirskich.
Pierwsze zabudowania na obszarze dzisiejszego Zamku powstały jeszcze w XVI wieku, w skład nich przypuszcza się że wchodziły drewniane budynki gospodarcze oraz murowany obiekt mieszkalny. Dziedziniec otoczony był najprawdopodobniej ziemno-drewnianymi umocnieniami z drewnianymi basztami znajdującymi się w narożnikach. Następnie pod koniec wieku Mikołaj Spytek Ligęza wybudował dwór obronny włączając tym samym wcześniejsze zabudowania do fundowanego kompleksu.
Obiekt w 1620 roku został rozbudowany z zachowaniem stylu Palazzo in fortezza. Głównym budynkiem na terenie posiadłości był piętrowy, murowany dwór dwutraktowy umieszczony w części północnej. Całość rozmieszczona była na planie prostokąta, przy czym przelotowa sień znajdowała się na osi. W bliskim otoczeniu mieściły się również budynki gospodarcze. Założenie otoczone było półtora metrowej grubości kamiennym murem kurtynowym, a wały usypane zostały z lessu. Ściana wschodnia, południowa i zachodnia posiadały strzelnice szczelinowe, a w narożniku południowo – wschodnim umiejscowiona była baszta o rzucie kwadratowym. Pośrodku muru zachodniego znajdowała się brama dworska.
Od połowy lat 30 – tych XVII wieku, w wyniku spraw spadkowych, zamek należał do rodziny Lubomirskich. Wtedy to Zamek w Rzeszowie zszedł na drugi plan po Pałacu w Łańcucie i zaprzestano renowacji. Spore zniszczenia spowodowane były wielokrotnymi najazdami wrogich wojsk, w tym Szwedów, wojsk królewskich oraz Kozaków. Po wygnaniu Lubomirskiego z kraju nie odnowiono zniszczeń, a po jego śmierci dopiero w 1682 roku jego syn rozpoczął rozbudowę obiektu. Ze względu na prowadzone działania wojenne z Tatarami i Kozakami, Rzeszów zyskał na znaczeniu, a Zamek uległ przebudowie. Znacznie zmodyfikowano również umocnienia zewnętrzne. Na budynek składały się cztery skrzydła o dwóch kondygnacjach, a brama na osi skrzydła zachodniego była piętrowa i chroniona rawelinem. Do narożników bastionów dodano drewniane kawaliery. Ciekawym odkryciem były również tak zwane ‘potajniki’ będące tajnymi wejściami do fosy.
Niestety na skutek pożaru jaki wybuchł pod koniec XVII wieku, Zamek w Rzeszowie został uszkodzony. Kolejne zniszczenia przyniosła Wielka Wojna Północna w XVIII wieku. Prace remontowe mające na celu unowocześnienie założenia pod względem obronnym i reprezentacyjnym prowadzone były na początku XVIII wieku. Wtedy to rozbudowano umocnienia zewnętrzne, dobudowano wały, palisady, dodano most zwodzony, postawiono czterodziałowe baterie, a także nadbudowano wieżę. Po kolejnych zniszczeniach dobudowano również między innymi kaplicę zamkową i trzy zwodzone pomosty na najprawdopodobniej suchej fosie. Całość prac została sfinansowana przez mieszkańców Rzeszowa, chłopów i skazańców. Wnętrze zamku wyposażone było w liczne obrazy, zegary francuski i angielskie, lustra i inne bibeloty w tym sztuki chińskiej. Ściany pokryte były gobelinami i kobiercami.
Na początku wieku XIX cały obiekt został przejęty przez Austriaków na drodze kupna i przystosowany do funkcji więzienniczych i sądowniczych. Doraźnie przeprowadzony przez nowych właścicieli remont doprowadził jedynie do chwilowej poprawy sytuacji dawnego zamku, by niedługo potem zacząć popadać w ruinę. Dopiero po pożarze w 1842 roku, który znacząco uszkodził obiekt, odremontowano bardziej kompleksowo obiekt, a także dodano kolejny trzypoziomowy budynek o przeznaczeniu więziennym.
Ze względu na zły stan budowli, z początkiem XX wieku Zamek rozebrano, a z dawnych elementów architektonicznych zachowała się tylko wieża bramkowa i wieżyczki bastionów. Obiekt został odbudowany od podstaw, na planie podobnym do wcześniejszego założenia z zachowaniem między innymi czterech bastionów, kurtynowego staro-holenderskiego muru. Przeznaczony był do pełnienia funkcji siedziby sądu, stąd też powstały w nim szerokie korytarze ułatwiające komunikację.
Podczas wojny i za czasów okupacji z więzienia na Zamku w Rzeszowie wywieziono na stracenie prawie 1100 Polaków, a na placu zamkowym przeprowadzane były rozstrzeliwania. Za czasów PRL-u, do 1981 roku zamek był miejscem tortur i egzekucji dla działaczy antykomunistycznych.
Dzisiejsza forma Zamku, to konstrukcja pochodząca z 1906 roku, a na chwilę obecną w mieści się w nim siedziba Sądu Okręgowego. W niedalekiej odległości od Zamku w Rzeszowie znajduje się Letni Pałac Lubomirskich.
Zobacz także
Letni Pałac Lubomirskichw Rzeszowie.
Sąd Okręgowy w Rzeszowie.
|
